یکی از اسناد مهم در تحلیل قیام حضرت سیدالشهداء سلام الله علیه وصیتنامهای است که در ابتداء قیام خطاب به برادر خود محمد بن حنفیه ـ در مدینه ـ مینگارند، وصیتنامهای که از کتب اهل سنت نقل شده است و در آن اهداف قیام را تشریح میفرمایند:
«إنِّى لَمْ أَخْرُجْ أَشِراً وَ لَا بَطِراً وَ لَا مُفْسِداً وَ لَا ظَالِماً» [لعمات الحسین: ۱۶] در ابتداء چهار هدف را که در انقلابهای نفسانی است، از قیام خودشان نفی میفرمایند: «من برای خودنمایی، طغیان، فساد و ستم خروج نکردم»
«وَ إنَّمَا خَرَجْتُ لِطَلَبِ الإصْلَاحِ فِى أُمَّه جَدِّى مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ» «بلکه برای خواست اصلاح در امت جدم قیام کردم.» امت اسلام که با سلطنت اموی به افساد و تباهی رفته است، لازم است با قیامی الهی اصلاح شود. پس هدف قیام اصلاح امت است، نه برقراری حکومت و نه شهادت. شهادت یا حکومت ابزار تحقق هدف هستند، به این نکته خوب توجه شود.
«أُرِیدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهَى عَنِ الْمُنْکَرِ، وَ أَسِیرَ بِسِیرَه جَدِّى وَ سِیرَه أَبِى عَلِىِّ بْنِ أَبِى طَالِبٍ علیه السلام» مسیر حرکت هم اولاً امر به معروف و نهی از منکر و ثانیاً بازگشت به سیرۀ پیامبر خدا و امیرالمومنین سلام الله علیهما و علی آلهماست.
«فَمَنْ قَبِلَنِى بِقَبُولِ الْحَقِّ فَاللَهُ أَوْلَى بِالْحَقِّ، وَ مَنْ رَدَّ عَلَىَّ هَذَا أَصْبِرُ حَتَّى یَقْضِىَ اللَهُ بَیْنِى وَ بَیْنَ الْقَوْمِ بِالْحَقِّ؛ وَ هُوَ خَیْرُ الْحَاکِمِینَ» [همان: ۱۶ ـ ۱۷] «پس هرکس دعوت حق مرا بپذیرد، خدا به حق سزاوارتر است و هرکه مرا رد کند، شکیبایی میکنم تا خدا میان من و آن گروه به حق قضاوت فرماید که او بهترین حکمکنندگان است.»
امام علیه السلام در این وصیتنامه دو نوع قیام را تبیین میفرمایند: قیام للنفس به هدف خودنمایی، نمایش، ستمگری و فساد که تشنگان قدرت به دنبال آن هستند. و دیگری قیام لله که با تأکید «انما» فرمودند فقط یک هدف دارد، و آن خواست اصلاح در امت اسلام است که با بنیامیه به فساد کشیده شده است. وقتی قیام نفسانی باشد، جز خودنمایی و منافع شخصی و گروهی نخواهد بود، اما قیام لله، با ستم، فساد، طغیان و خودخواهی سازگار نیست، و امام علیه السلام در وصیت خود، دو چهرۀ فردی و جمعی قیام خود را نشان دادند. نه یک ذره، ناخالصی در قیام امام حسین سلام الله علیه وجود دارد و نه اهداف دنیویی در آن است، بلکه هدف آن اقامۀ حق است که با چهرۀ اصلاح امت اسلامی بیان شد.
گذشته از آن مسیر حرکت خود را امر به معروف و نهی از منکر معرفی میکنند، و این درس مهمی است که ما در قیام لله هم باید خودسازی داشته باشیم تا مقصد و مقصود را گم نکنیم و به فساد و ستم و خودنمایی و طغیان کشانده نشویم؛ و هم در همۀ صحنههای اجتماعی برای اصلاح امت اسلامی با ابزاز امر به معروف و نهی از منکر باید با تحریف و اشاعۀ باطل مبارزه کنیم و عرصههای سیاسی به سیرۀ پیامبر خدا و امیرالموامنین سلام الله علیمها و علی آلهما بازگردیم، تا احکام الهی در جان و جامعه، فرهنگ و سیاست نهادینه شوند و باطل و باطلگرایان در امت اسلامی رشد نکنند.
*