بهار دل‌ها
طبیعت را مرگ و حیاتی است که هر سال آن را تجربه می‌کنیم، زمستان مرگ طبیعت است و بهار حیات دوبارۀ آن. با آغاز هر بهار طبیعت مجدداً زنده می‌شود و حیاتی نو می‌یابد، اما این زندگی را خداوند تبارک و تعالی به آن عنایت می‌فرماید و این امری است روشن. این مقدمه را گفتم تا کمی دربارۀ دل و قلب خودمان بیاندیشیم. قلب ما نیز مرگ و حیاتی و زمستان و بهاری دارد. اگر قلب را قساوت بگیرد، [مائده: 13] یا ناپاک باشد، [مائده: 41] یا بیمار گردد [بقره: 6] یا بر آن مهر خورد [توبه: 87] مرده است. جامع همۀ این موارد را در عبارت کاشف حقایق امام زین العابدین سلام الله علیه در دعای توبه می‌خوانیم: «و امات قلبى عظیم جنایتى» «و دل مرا بزرگی جنایتم میرانده است». [مفاتیح الجنان؛ مناجات تائبین] اما دلِ مرده را هم می‌توان زنده کرد، چگونه طبیعت را خداوند زنده می‌کند، و آن زمانی است که قابلیت بهاری شدن را پیدا کند، قلب ما را نیز خداوند؛ آنگاه که شایستگی بهاری شدن را پیدا کند، زنده می‌فرماید و بهار: «فأحیه بتوبه منک» «خدای من! قلبم را با توبه‌ای از جانب خود زنده کن» [همان] آری قلب ما در دستان خداست، اگر ما آن را خانه‌تکانی کرده باشیم و با آب توبه شستشو داده باشیم، خداوند آن را زنده می‌فرماید. این قلب بهاری را قران به عنوان «قلب سلیم» «سالم از هر گونه شرک و فساد و پاک از هرگونه غیر خدا و غزائز نفسانی» می‌نامد. [صافات: 84] قلب سلیم؛ دلی پاک از اغیار است که غیر خدا در آن نیست. [الکافی 2/16]
مناسب است، اشارهای به حقیقت قلب داشته باشم. حقیقت قلب چیست؟ منظور ما از قلب، عضو صنوبری درون سینه نیست که حیات ظاهری انسان به آن است. بلکه قلب در زبان قران و روایات، حقیقت وجودی ماست، اساس همه ویژگی‌های انسانی، قلب اوست، ـ معرفت، فهم و شناخت، تمایلات و آرزوها ـ همه در قلب انسان است، پس اگر قلب سالم و پاک باشد، همۀ اندیشه‌ها و خواست‌ها و تمایلات پاک خواهد بود و عاقل هیچ‌گاه حاضر نمی‌شود که حقیقت خود را به زخارف پست دنیویی آلوده کند و همۀ تلاشش این است که در نسیم جان‌بخش الهی قلب را زنده نگهدارد.
صوفى صومعۀ عالَم قُدسم لیکن حالیا دیر مغان است حوالت گاهم
با من خاک‌نشین خیز و سوى میکده آى تا درآن حلقه ببینى که چه صاحب جاهم [حافظ]
و این قلب بهاری است که هیچ عیبی در آن نیست؛ پاک است و نرم؛ پرعطوفت و سالم؛ و در برابر حق و حقیقت انعطافپذیر. و این قلب؛ حرم خداست که بهترین سرمایۀ انسان برای سیر و سلوک به سوی محبت حقیقی و درک حقایق متعالی و زندگی سعادتمند انسانی است. بیایید دل خود را بهاری کنیم.