امام حکیم ما چندین بار عقلانیت را به محاسبه درست و صحیح تفسیر کردند، ترس و انفعال هیچ ربطی به عفل ندارد، بلکه خود جهالت است: “ترسوها حق ندارند اسم عقلانیت را بیاورند، ترسیدن و فرار کردن و میدان را خالی کردن، اسمش عقلانیت نیست. ترسوها جاهل هستند و از عقل بهره ندارند.
عقلانیت یعنی حاکمیت عقل عملی قدسی در زیست اجتماعی و مقابل آن جهالت است (نه جهل). برخی عقل معاش دارند یعنی برای منافع خودشان خوب کار کنند اما در اجتماع جاهلانه رفتار کنند. ترسوهای منفعل عقلانی عمل نمی‌کنند و آنانی که با خواسته‌های نامعقول، عدالت را به حاشیه می‌برند، جاهل هستند.