در نگاه مقام عظمای ولایت؛ مردم در حاکمیت دین مشارکت دارند، زیرا برده و دنباله‌روی دیگران نیستند و نباید باشند. [بیانات ۱۴۰۰/۳/۱۴] بنابراین نظام حاکم ـ رعیتی در حاکمیت دینی ممنوع است و این مشکلی است که در میان برخی از سیاست‌ورزان ما مشاهده می‌شود و خود را حاکم و ارباب می‌پندارند و مردم را رعیت خود! معظم‌له «مسئلۀ حاکمیّت مردم و مردم‌سالاری» را «متّکی معارف دینی» «قرآن» و «حدیث» چون «نهج البلاغه» و سیره «رفتار پیغمبر و امیرالمؤمنین» علیهما و علی آلهما السلام می‌دانند. [همان]
«امیرالمؤمنین در همان خطبۀ صفّین می‌فرماید: «لا تَکُفّوا عَن مَشوِرَهٍ بِحَقٍّ أو مَقالَهٍ بِعَدل» [نهج البلاغۀ؛ خطبۀ ۲۱۶] یعنی خودداری نکنید، به من بگویید؛ در کار من، در روش من و شیوۀ کار من دخالت کنید، نظر بدهید…بنابراین مسئولیّت مردم و حقّ مردم مسلّماً از متن اسلام برمی‌آید.» [همان]
تفسیر معظم‌له از سنت بسیار گویاست، سنت حکمرانی پیامبر اعظم صلی الهو علیه و آله و سلم و امیرالمومنین سلام الهی علیه گویای آن است که مردم لازم است که در امر حکومت حضوری فعال و مشارکتی کارساز داشته باشند و اصولاً بدون حضور مردم، حاکمیت دینی شکل نمی‌گیرد.
از نظر اسلام ناب، مردم در ساحت سیاست و حیات اجتماعی جامعه ضرورت دارد که حضور داشته باشند و اگر مردم نخواهند، اصولاً حتی امام معصوم نیز تکلیفی بر اقامۀ حکومت و حق و عدل ندارد. آن‌چه در خطبۀ شقشقیه آمده است که امیرالمومنین سلام الهش علیه می‌فرمایند:
«أَمَا وَ الَّذِی فَلَقَ الْحَبَّهَ وَ بَرَأَ النَّسَمَهَ لَوْ لَا حُضُورُ الْحَاضِرِ وَ قِیَامُ الْحُجَّهِ بِوُجُودِ النَّاصِرِ وَ مَا أَخَذَ اللَّهُ عَلَى الْعُلَمَاءِ أَلَّا یُقَارُّوا عَلَى کِظَّهِ ظَالِمٍ وَ لَا سَغَبِ مَظْلُومٍ لَأَلْقَیْتُ حَبْلَهَا عَلَى غَارِبِهَا وَ لَسَقَیْتُ آخِرَهَا بِکَأْسِ أَوَّلِهَا» [نهج البلاغۀ؛ خطبۀ سوم]
«آگاه باشید! سوگند به خدایی که دانه را شکافت و روح انسانی را آفرید، [۱] اگر حضور حاضران [یعنی مردم برای بیعت و اصرار آنان برای قبول خلافت من] نبود؛ [۲] و اگر حجت باوجود یاوری مردم بر من تمام نمی‌شد، [مردم برای مشارکت در امر حاکمیت، اعلام آمادگی نمی‌کردند] و [۳] و اگر خداوند از دانشمندان مسئولیت نخواسته که پرخوری ستم‌کار و گرسنگی مظلوم را نپذیرند، [اصل عدالت اجتماعی که با حضور مردم قابل دست‌رسی است] یقیناً طناب زمامداری را برگردنش می‌انداختم و آخرش را با همان کاسۀ اولش سیراب می‌کردم.»
پس حضور مردم و اعلام آمادگی برای مشارکت فعالانه است که حجت را برای اقامۀ حکومت و حق و عدل بر امام معصوم هم تمام می‌کند.
