مکتب امام بخوبی و بادقت مشارکت فعالانۀ مردم در حاکمیت دینی و اقامۀ دین و حق و عدل روشن کرده است که جای هیچ شک و شبهه‌ای در آن نیست. امام خامنه‌ای در بیانات به مناسبت رحلت امام [۱۳ خرداد ۱۴۰۰] این نظریه را باز کردند که ما در شمارۀ پیش بخشی از آن را بازگو کردیم و در این شماره وشماره آتی بخش دیگر را بیان می‌کنیم.
معظم‌له بحث مردم‌سالاری دینی در مکتب امام را از دو منظر بررسی کردند: منظر اول این‌که مسئولیت مردم در حاکمیت دینی؛ حقی است که خدای تعالی تعین کرده است، بنابراین مسأله، جنبۀ اعتقادی و دینی دارد و صرفاً یک مسألۀ عرفی نیست که برخی بخواهند از آن سرباز زنند. اما منظر دوم «امکان عملیِ تحقّق حاکمیّت دین است» به عنوان خوب دقت شود، «که بدون مردم امکان‌پذیر نیست.» [همان] بدون حضور مردم اصولاً حاکمیت دین تحقق پیدا نمی‌کند و اگر کسی مدعی چنین حاکمیتی باشد، دورغ گفته است که نوع افراطی آن را در حکومت منحوس داعش دیدیم. بنابراین «حضور مردم، یک حضور قطعی در باب حکومت اسلامی است» و این «از مسئولیّت انسان‌ها فهمیده می‌شود.» [همان] معظم‌له در این مجال به روایات متعددی اشارت می‌کنند:
«در قرآن کریم و در روایاتِ ما دربارۀ مسئولیّت مردم نسبت به سرنوشت جامعه مطالب روشن و فراوانی هست: «کُلُّکُم راعٍ وَ کُلُّکُم مَسئولٌ عَن رَعِیَّتِه» [جامع الاخبار: ۱۱۹] یعنی همۀ آحاد جامعه مسئولند نسبت به وضع جامعه. «مَن اَصبَحَ لا یَهتَمُّ بِاُمورِ المُسلِمینَ فَلَیسَ بِمُسلِم» [الکافی: ۲/۱۶۳] امور مسلمین یعنی همین امور جامعۀ اسلامی که همۀ امور را شامل می‌شود.«
به تعبیر دقت شود، مردم در همۀ امور جامعه مسئول هستند که باید اهتمام داشته باشند، وگرنه از دایرۀ اسلام خارج می‌شود که در شماره‌های پیشین بیان کردیم.
«یا در این خطبۀ معروف صفّین، که مطالب زیادی در باب حکومت در این خطبه وجود دارد، امیرالمؤمنین (علیه السّلام) یک عبارتی دارند که به نظر من خیلی مهم است:
«وَ لَکِن مِن واجِبِ حُقوقِ اللَهِ سُبحانَهُ‌ عَلَى عِبادِهِ النَّصیحَهُ بِمَبلَغِ جُهدِهِم وَ التَّعاوُنُ عَلَى اِقامَهِ الحَقِّ بَینَهُم» [نهج البلاغۀ: خطبۀ ۲۱۶]
«جزو مهم‌ترین و لازم‌ترین حقوق پروردگار این است که «َالتَّعاوُنُ عَلی اِقامَهِ الحَقِّ بَینَهُم» باید همکاری کنند تا حق در جامعه اقامه بشود، بر پا بشود؛ یعنی این مسئولیّت مردم است دیگر؛ مردم مسئولند، بایستی کمک کنند که در کشور، حکومت حق بر پا بشود، حکومت خدا بر پا شود.»
خطبۀ ۲۱۶ باید با دقت تمام بررسی شود، که در بحث مشارکت مردم و ضرورت آن بسیار مهم است. اما همین‌قدر را توجه کنیم که مردم موظف هستند که برای اقامۀ حق در درون جامعۀ اسلامی باهم همکاری کنند. و این از حقوق واجب الهی است که بر همۀ بندگان واجب کرده است و این معنی خیرخواهی در درون جامعۀ اسلامی است که هرکس باید به مقدار توان خود به آن قیام کند.
آری جای چون‌وچرا نمی‌ماند و راه گریزی هم نیست!

اوقات شرعی