خطبۀ نخست

مبارکۀ نام حضرت زهراء سلام الله علیها

امام صادق سلام الله علیه می‌فرمایند: حضرت زهراء سلام الله علیه نُه اسم دارد که یکی از این اسامی «مبارکه» است. [بحارالانوار: 43/10] «مبارکه» به معنای پربرکت است. خدای تعالی در قرآن کریم از زبان بندۀ صالح خدا حضرت عیسی علیه السلام نقل می‌کند:

«وَ جَعَلَنِی مُبارَکاً أَیْنَ ما کُنْتُ» [مریم: 31]

«خدای سبحان،  هرجا باشم، مرا برکت و مایۀ برکت قرار داد.»

تبرک و مبارک  یعنی از واژه‌هایی است که در قرآن زیاد استفاده شده است. اما برَکَت، در اصل به معنای ثبات و دوام هم‌چنین رشد و فزونی است. [لسان العرب] و در قرآن و روایات به معنای فراوانیِ همراه با میمنت و بالندگی و افزونی خیروخوبی  آمده است. [مجمع البیان: 25/107] معنای مقابل آن  شؤم به معنای رشد و فزونی شر است.

حقیقت برکت

مبارک و مبارکه هم از برکت می‌آید و به معنای خیر بسیار است و مبارک محلی است که خیر کثیر به آن افاضه شده است. حضرت صدیقۀ طاهرۀ سلام الله علیه است، مبارکه هستند یعنی محل نزول برکات هستند، مردم هم در برکات و نعمت‌های مادی و هم در برکات و نعمت‌های معنوی از محضر ایشان منفعت می‌برند.

اما برکت را خدای تعالی می‌بخشند و در روایات متعدد داریم که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم برای اشخاص و جمعیت‌ها از خدای سبحان برکت درخواست می‌کنند.

توجه داشته باشید که برکت به زیادی نیست، شخصی شاید عمر کمی بکند، اما همین عمر کم برکت داشته باشد، چون سید رضی که در عمر نزدیک 50 سال تألیفات مهمی را نگاشتند که مهم‌ترین آن‌ها جمع‌آوری نهج البلاغۀ است که حقیقتاً افتخار اسلام است. یا شیخ اشراق که 34 سال بیشتر عمر نکرد، اما یکی از شاخه‌های اصلی حکمت اسلامی را پایه‌گذاری کرد که برکت علمی آن تا به امروز اهل اندیشه  را سیراب می‌کند. برخی ثروت زیادی ندارند، اما با همین درآمد حلال خود، هم برای خود و خانوادۀ خود آسایش را فراهم کرده‌اند و هم کمک‌های مومنانه در مستنمدان و کارهای خیر دارند. و یکی از جلوه‌های مبارک‌بودن و کوثربودن حضرت زهراء سلام الله علیها نسل پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم است که همگی از فرزندان ایشان هستند که یک نفر آن‌ها حضرت امام خمینی  است که برکتش جهان امروز را فراگرفته است.

عامل و مصادیق برکت

اما عامل برکت چیست؟ قرآن عامل برکت را ایمان و تقوا می‌داند:

«وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى‏ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ» [اعراف: 97]

«اگر مردم شهرها ایمان داشته باشند و تقوا پیشه کنند، ما برکات آسمان‌ و زمین را بر آن‌ها باز می‌کنیم.»

فتح برکات یعنی نعمت‌ امنیت، آساسش، سلامتی، پیشرفت، ثروت، فرزندان را به آنان ارزانی می‌کنیم، نعمت‌هایی که هم دوام دارند و هم استمرار.

هم‌چنین در همان آیه که دربارۀ مبارک‌بودن حضرت عیسی سلام الله علیه است، عامل برکت را بندگی خدا می‌داند: «قالَ إِنِّی عَبْدُ اللَّه» [مریم: 30] «عیسی گفت: من بندۀ خدا هستم» و به همین دلیل هم خدای تعالی مرا مایۀ برکت قرار داده است: «وَ جَعَلَنِی مُبارَکاً» [مریم: 31] در ادامۀ آیات هم چهار مصداق برکت را بیان می‌فرماید:

 «وَ أَوْصانِی بِالصَّلاهِ وَ الزَّکاهِ ما دُمْتُ حَیّاً» [مریم: 31] اول؛ خدا مرا تا زنده هستم، سفارش به نماز کرد،  و دوم؛ تا زنده هستم مرا به زکات سفارش کرد. نماز یعنی توجه تام به بندگی خدا و خضوع و خشوع برای خدا؛ «خوشا آنان که دائم در نمازند.» از جمله توجۀ ما به نماز اول وقت، رعایت حدود آن چون آرامش در نماز، نماز به جماعت، نماز شب و امثال آن.

منظور از هم زکات هرگونه انفاق مالی است که موجب پاک‌شدن جان و نفس ما می‌شود، هم نسبت به خانواده و هم بستگان و هم نیازمندان و هم کارهای خیر و کمک‌های مومنانه. بخیل و دست‌بسته نباشیم.

سوم؛ «وَ بَرًّا بِوالِدَتِی» [مریم: 28] نیکی‌کردن به مادر؛ همۀ ما موظف هستیم که به مادر و پدر خود نیکی کنیم، چه زنده باشند و چه از دنیا رفته باشند، اما میان این دو مهم‌تر مادر است که موجب برکت است. فقط یک روز را روز مادر ندانیم، بلکه همیشه به مادرمان نیکی کنیم.

از کنار آن نیکی به مادران شهداء است که حق بزرگی بر گردن ما دارند. خدمت مادر بزرگوار سردار رشید اسلام و افتخار لواسان شهید مهدی خندان رسیدم، این مادر پرفضیلت هیچ خودش را نمی‌دید و بلکه خدا را شاکر بود به خاطر نعمت شهادت فرزند. اما چه خون‌دل‌هایی به قلب او کرده‌اند که نمی‌دانم چگونه باید پاسخ بدهیم؟

و نیکی‌کردن به مادر حقیقی ما یعنی حضرت زهراء سلام الله علیها که تا زنده هستیم که معنایش آن است که هرگز از مادر مومنان جدا نشویم. شما دیدید حُر بن زیاد ریاحی احترام مادر امام حسین سلام الله علیه را نگاه داشت و عاقبت بخیر شد و آن‌هم چه برکتی است؟ جز شهدای کربلاء شد. حواس‌مان باشد که از مادرمان جدا نشویم.

چهارم؛ «وَ لَمْ یَجْعَلْنِی جَبَّاراً شَقِیّاً» «خدای تعالی مرا جبار و زورگو و نافرمان و ستم‌کار قرار نداد.» ستم‌گری و زورگویی برکت را از زندگی ما می‌برد. یکی از مفسدان که بازداشت شد، مصاحبه‌ای انجام داده که هنوز متأسفانه پخش نشده است، او گفت: با این همه ثروت و امکاناتی که از مال حرام جمع کرده بود، یک لحظه خوشی نه خودم و نه همسرم نداشتیم! ظلم برکت را از زندگی ما می‌برد، حال چه ظلم شوهر بر همسر خودشم باشد، چه ستم افراد خانواده به یک‌دیگر یا به همسایه‌ها یا در خریدوفروش و یا در اداره یا ارتباطات اجتماعی، یا ستم مدیران و مسئولان.

پس بندگی خدا و ایمان و تقوا برکت می‌آورد، مصداق اصلی برکت هم حضرت فاطمۀ زهراء سلام الله علیه است و ما هم با تقوا می‌توانیم با مادر اصلی خود که ام المومنین است، پیوند بخوریم و زندگی ما پربرکت بشود. امام عزیز ما با مادرشان پیوند خوردند و انقلاب اسلامی که مبارک است، از رشحات همین پیوند معنوی پسر با مادر است.

خطبۀ دوم

انقلاب اسلامی مصداق برکت بسیار

ما در روزهای پربرکت دهۀ فجر فاطمی قرار داریم. عرض کردیم که برکت یعنی خیر بسیار و مادر ما مبارکه هستند که هرچه برکت در عالم از از وجود اقدس و اطهر ایشان و پدر و همسر و فرزندان معصوم ایشان است که از جملۀ آن‌ها انقلاب اسلامی است که برکت و نعمت بزرگی است که خدای تعالی به ملت ایران بخشید و همگی باید قدر آن را بدانیم.

ما در حالی وارد چهل‌وسومین سال انقلاب اسلامی می‌شویم که الحمدلله حرکت رو به جلو آن و نظام جمهوری اسلامی با قدرت  و اقتدار را شاهد هستیم، فتوحاتی که هم از لحاظ معنوی و هم از لحاظ مادی به وجود آمده است، بی‌نظیر است، اگرچه برخی می‌خواهند آن‌ها را کتمان هستند و اگرچه مشکلات و فرازونشیب‌هایی هم داریم که باید آن‌ها را برطرف کنیم. اما ظرفیت انقلاب اسلامی بسیار بالاست و تاکنون دشمنان در مقابل آن عاجز و ناتوان بوده‌اند و بخواست خدا پس از این هم ناکام خواهند بود.

البته و صدالبته ما باید مراقب باشیم و از انقلاب اسلامی پاسداری کنیم. وظیفۀ ما فقط راهپیمایی بیست‌ودوم بهمن نیست، بلکه باید در همۀ شوون آن شرکت داشته باشیم.

حضور جوانان با انگیزه

الحمدلله جوانان خوب و نخبه‌ای هم داریم که در همۀ عرصه‌ها می‌درخشند. امروز ما در نماز از دو گروه تقدیر می‌کنیم، اول از جوان دانشمند آقای دکتر محمدرضا قلی‌بیگیان شیمی‌دان جوان و بسیحی از خطۀ لواسان که ـ در عین حالی که کشورهای غربی برای وی دعوت‌نامه‌های متعدد می‌فرستادند، و مورد بی‌مهری دولتیان هم است ـ خود را وقف کشور خود کرده‌اند. وقت و زمان خود را در بخش داروسازی گذاشته و در زمینۀ داروهای ضدسرطان به نتایج خوبی دست یافته‌اند و در زمینۀ درمان ویروس منحوس کرونا (کوید 19) هم به موفقیت‌های ثبت‌شده رسیده‌اند.

هم‌چنین چند دختر نخبه و نوجوان و جوان ما که حافظ کل قرآن هستند و نور قرآن را در لواسان پخش می‌کنند و وجودشان برای همۀ ما مایۀ برکت است، جالب است که مربی آنان نیز یکی از جوانان متدین و انقلابی ماست.

این‌که امام حکیم ما می‌فرمایند که اگر کشور در اختیار جوانان باشد، پیشرفت کشور دوچندان می‌شود و مشکلات پیش‌رو هم برداشته خواهد شد، در چهرۀ همین جوانان می‌بینید.

شفافیت و لزوم پیگیری آن

اما دو نکته سیاسی هم اشاره کنم.

اول: مجلس شورای اسلامی هفتۀ گذشته هفته نَه بود، اولاً کلیات بودجۀ سال آینده را ـ که کمیسیون تلفیق دو ماه روی آن کار کرده‌ بود ـ رد کرد[i] که این خیلی عجیب بود و آن را باید اصلاح می‌کرد نه این‌که رد کند که الان دولت بگوید که ما قانون بودجۀ جدید نمی‌دهیم[ii] و مملکت برای سال مالی آینده به چالش کشیده شود. و دوم کلیات طرح شفافیت آراء نمایندگان را رد کرد[iii] که موجب اعتراض بسیاری شد و یکی از قول‌های انتخاباتی خود را زیرپا گذاشت. کار چنان سنگین بود که حتی حامیانی که از آن‌ها حمایت کردند تا آنان به مجلس بیایند، گفتند که ما را شرمنده کردید[iv] یا گفتند که شما بلوغ سیاسی ندارید.[v]

البته 50 نماینده طرحی را داده‌اند که مجدد شفافیت آراء نمایندگان در موضوع کار مجلس قرار بگیرد که امیدوارم این کار انجام شود. اگر مجلس از خودش شروع نکند ـ که گام اول هم شفافیت آراء است،  ـ نمی‌تواند شفافیت را به دولت و قوۀ قضائیه سرایت بدهد. مردم محرم هستند و اصولاً اقتضای مردم‌سالاری دینی، آن است که مردم در جریان دقیق امور باشند و بجز مسائل امنیتی و نظامی و البته حریم خصوصی اشخاص، باید شفافیت در نظام مدیریتی و تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری و قانون‌گذاری و دادگاه‌های ما نهادینه شود تا جلوی فساد ساختاری که متأسفانه پایه‌های نظام ما  را از درون می‌خورد، گرفته شود. و در این جهت نباید تسامح کرد و  ما هم تا آخر به وظیفۀ شرعی امر به معروف و نهی از منکر قیام خواهیم کرد و از مجلس و دولت و قوای حکومتی تقاضای شفافیت داریم.

مذاکره با امریکا

دوم برخلاف این‌که رهبری حکیم ما فرمودند: «عجله‌ای برای بازگشت امریکا به برجام نیست» اما از قرائن برمی‌آید که آقای روحانی و تیم دیپلماسی وی عجله بلکه خیلی هم عجله برای مذاکره و بازکشت امریکا به برجام و راه‌اندازی مجدد برجام دارند.

ساده‌لوحی است، اگر گمان کنیم دولت روحانی با تیم جو بایدن رئیس جمهور آمریکا تماس و گفتگویی راجع به برگشت به میز مذاکرات (برجام) نداشته است. اگرچه ظرف یک ماه اخیر بارها تکذیبیه از سوی ایران و امریکا صادر شده ولی نباید فراموش کردکه دیپلماسی به یک معنا یعنی «حرف‌های دوپهلوگفتن» و «تکذیب آن‌چه واقع‌شده است».

در خبرها آمد که عراق‌چی معاون ظریف با طرف‌‌های آمریکا مذاکره داشته که سخنگوی وزارت‌خارجه آن را تکذیب کرد.[vi]

از سوی دیگر در خبرها آمد که تخت روان‌چی نمایندۀ ایران در مقر سازمان ملل مذاکراتی با تیم بایدن داشته است که ظریف آن را تکذیب گرد.[vii]

عراق‌چی معاون وزیر امور خارجه در مصاحبۀ با روزنامۀ ایتالیائی تصریح کرد که نه تماسی بوده و قصدی برای آن است. بلکه منتظریم که دولت بایدن مستقر باشیم.[viii]

اما عراق‌چی همان کسی است که در آذر ۹۴ راجع به برجام گفت: «امضای کری سند است»!  درست هم گفت! ولی نکته این بود که برجام اصلا امضاء نشد! ! !

سال گذشته برایان هوک نماینده امریکا در سوم شهریور 99 (24 آگوست 2020) در مصاحبه با رادیو فردا این نکته را افشا کرد وگفت:

«این توافق (برجام) تنها یک تعهد سیاسی است و به لحاظ حقوقی و قانونی الزام‌آور نیست و هرگز امضاء نشده است.»[ix]

حالا توقع دارند که بعد از آن افتضاح بزرگ ما اظهارات دوپهلوی مسئولان سیاست‌ خارجی را بپذیریم؟!

آقای عراقچی از سوی می‌گوید: هیچ تماسی نداشتیم، و از سوی دیگر می‌گوید: آن‌ها تماس داشتند، نه ما!

هم‌چنین می‌گوید: «فعلا هیچ علاقه‌ای به هیچ تماس مستقیم نداریم.» یعنی تماس غیرمستقیم را بدمان نمی‌آید!

بعد بیان می‌کند: «طبیعتا منتظریم که کاملا در پست‌های خود قرار بگیرند و متعاقبا دست به‌کار شوند.» یعنی  تماس و گفتگو بوده است، اما منتظریم دولت جدید آمریکا مستقر شود تا آن موقع بنا نیست چیزی برملا شود!

اتفاقاً از منابع آمریکایی هم نقل شده که تیم بایدن از ایرانی‌ها خواسته شده که تا استقرار دولت جدید امریکا، مذاکرات افشا نشود. یعنی مذاکره بوده اما بنای افشای آن نیست.[x]

بنابراین قرائن نشان می‌دهد که آقای روحانی و دستگاه دیپلماسی وی بر خلاف نظر مقام معظم رهبری که فرمودند ما هیچ عجله‌ای نداریم که آمریکا به برجام برگردد، عجله دارند و می‌خواهند ظرف مدت 6 ماهی که سرکار هستند، ورق برجام را طوری برگردانند که آبروی رفته دولت و شخص رئیس جمهور به جوی برگردد و در تاریخ یک پیروزی (به زعم خود ) ثبت کنند. به همین دلیل دستگاه دیپلماسی دولت شدیداً در تلاش است تا یک راه میانه‌ای پیدا کند.

اما این طرف آمریکایی جدید (تیم جو بایدن) دنبال پیش‌شرط است تا از ایران باج بگیرد. به تعبیر دیگر ضعف طرف خود را دیده و حاضر به مذاکره و برداشتن تحریم‌ها بدون شرط نیست. چنان‌چه وزیر خارجه جدید آمریکا در روز 13 بهمن صریحاً اعلام کرد که اگر ایران به برجام بازگردد، آمریکا هم آمادۀ بازگشت به توافق است. و تأکید کرد که ایران لازم ست که آمریکایی‌ها بازداشت‌شده را آزاد کند. یعنی یک باج جدید.[xi]

امیدواریم اقدامات دولت برای مذاکره ختم به خیر شود و آن‌چه مورد تأکید رهبر عظیم الشان انقلاب اسلامی است، کاملاً رعایت و اجرا شود[xii] و باز شاهد دورزدن ملت نباشیم.

اما جداً نگران هستیم و پیش‌بینی می‌شود که به‌زودی خبرهایی از «حذف پلکانی تحریم‌ها» خواهیم شنید بدین نحو که آمریکایی‌های زندانی آزاد می‌شوند و در مقابل تحریم‌هایی مثل پول‌های بلوکه‌شدۀ در کره جنوبی و بازگشت خودرو سازان اروپایی را خواهیم شنید و سپس زمزمه بازگشت  امریکا به برجام به گوش خواهد رسید و بازی گرگ و میش مجدد آغاز خواهد شد، مگر این‌که آگاه باشیم و مراقب که فریب جریان غرب‌گرا را نخوریم. آنان می‌خواهند خود را به هر نحو ممکن احیاء کنند، حتی اگر ملت ایران هشت سال دیگر به عقب رانده شود. بهوش باشیم!

[i]  لایحۀ بودجه با 148 مخالف رد شد.  از 262 نمایندۀ مجلس 159 رای به صندوق ریخته شد 99 موافق و 148 مخالف و 12 ممتنع رد شد.

[ii]  ربیعی سخنگوی دولت کفت که  دولت آماده است «اصلاحات موردنظر مجلس را بدون اینکه شاکله بودجه تغییر کند، اعمال کند.» پورمحمدی معاون سازمان برنامه و بودجه نیز اعلام ذکرد: «مجلس با رد کلیات لایحۀ بودجۀ کار دو ماه کار کمیسیون تلفیق و اصلاحات آن را ازبین برد.« روحانی رئیس جمهور هم بیان داشت: «از آن‌چه می‌ترسیدم به سرم آمد، مصوبۀ کمیسیون تلفیق را مجلس هم رد کرد.» و ادامه داد: دو ماه وقت دولت  برای بودجه صرف شد، اما حاصل جمع آن صفر شد!» جهانگیری معاون اول رئیس جمهور هم به مجلس تعریض زدک «مجلس بحث بودجه را خوب مدیریت نکرد.» اما موضع واعظی رئیس دفتر رئیس حمهور در نوع خود جالب بود. وی گفت: «اصلاحات مجلس دربارۀ بودجه را تا جایی که منطقی باشد، اعمال می‌کنیم. اما وقتی دربارۀ اصلاحات خود هیچ راهکار پیشنهادی ندارند، نمی‌توان این کار را انجام داد.» یعنی اصلاح بی‌اصلاح و چالش به بعد موکل شد! وی بیان داشت که بودجه‌نویسی کاری تخصصی و با تهمت پیش نمی‌رود. اما جالب‌ترین نکتۀ سخنان وی این بود که گفت: «بهرحال آن‌چه دیروز اتفاق افتاد، باید از مجلس تشکر کنیم. به دلیل این‌که کمیسیون  تلفیق شاکلۀ بودجه را برهم زده بود!»

[iii]  طرح شفافیت آراء نمایندگان؛ با 153 رأی موافق؛ 63 مخالف؛ و 12 ممتنع رد شد.

[iv]  حجت الاسلام حامد کاشانی در توئیتی بسیار تند به آن‌ها اعتراض کرد و نوشت: «در پیشگاه خدا شرمنده باشید ان شاء الله که ما را شرمنده  کردید.»

[v]  حجت الاسلام پناهیان در توئیتی این‌گونه اعتراض کرد: «مجلس با تأخیرش دربارۀ طرح شفافیت و بدتر از آن با عدم تصویب شفافیت نشان داد از رشد سیاسی کافی برخوردار نیست و از انتظارات مردم انقلابی فاصله دارد. چه کسانی در مجلس می‌خواهند به عنوان مجلس انقلابی لطمه بزنند؟ این با شهامت یک مجلس انقلابی سازگار نیست. اما امیرحسین ثابتی به نوعی به حامیان این مجلس اعتراض کرد و نوشت: «وقتی از ترس اصلاح‌طلبان به اصول‌گرایان رأِ دادید و هنگام انتخابات انقلابیون  را با برچسب‌های وحدت‌شکن، نفوذی، مصلحت‌ نبندیش و…بایکوت کردید، امروز دیکر نباید انتظار «عملکرد انقلابی« داشته باشید. خوب یا بد، امروز حاصل همان چیزی را درو می‌کنید که دیروز کاشتید.

[vi]  قول نیویورک تایمز(New York Times) در نیمه د‌ی‌ماه 99  نوشت که عراقچی معاون ظریف برای برقراری تماس‌هایی با طرف‌های آمریکایی تلاش کرده است و سخنگوی وزارت‌خارجه ما تکذیبش کرد. (مقاله نیویورک تایمز به قلم استیون ارلانگر« Steven Erlanger»تاریخ 15 دی 99« Jan. 4, 2021»)

[vii]  روزنامه فرانسوی «لو فیگارو» (Le Figaro): ادعا کرد تخت روانچی نماینده ایران در مقر سازمان ملل متحد مذاکراتی با تیم بایدن داشته است و  ظریف آن را تکذیب کرد. (گزارش مشرق، تکذیبیه محمّدجواد ظریف، وزیر امور خارجه، پیش از ظهر چهارشنبه ۱ بهمن99)

[viii]  سیدعباس عراقچی در گفت‌وگو با روزنامه ایتالیایی «لارپوبلیکا» ( La Repubblica) در پاسخ به این سؤال که آیا تماس‌های محرمانه‌ای با دولت جدید آمریکا داشته‌اید، می گوید:

«خیر. هیچ تماسی نداشته‌ایم و هیچ قصدی هم برای آن نداریم. طبیعتا منتظریم که کاملا در پست‌های خود قرار بگیرند و متعاقبا دست به‌کار شوند. فعلا هیچ علاقه‌ای به هیچ تماس مستقیم نداریم و فکر می‌کنیم که برجام قالب صحیحی است و گفت‌وگوها باید در قالب آن انجام شود».  (به نقل از: همشهری. 5 بهمن 99 تحت عنوان: «مذاکره پنهانی ایران و تیم بایدن از شایعه تا واقعیت»)

[ix] ” Hook said and added that the JCPOA a “political commitment”, is not legally binding and “does not even have signatures”.

[x]  روزنامه الجریده کویت در تاریخ 5 بهن 97 گزارشی در فضای مجازی پخش کرد که به در جریان بودن مذاکرات پشت پرده ایران و آمریکا اشاره داشت و نوشت: «تخت روانچی، آغازگر مذاکرات غیررسمی ایران و آمریکا برای احیای برجام بوده و متقابلا تیم بایدن از ایرانی ها خواسته تا پیش از مراسم تحلیف جو بایدن و انتصاب تمامی مقامات دولت جدید آمریکا وجود چنین ارتباطات و تماس هایی افشا نشود.»

[xi]  «الیوت آبرامز» نماینده دولت «دونالد ترامپ» رئیس جمهور سابق آمریکا در امور ایران و ونزوئلا روز 12 بهمن 99 ابراز امیدواری کرد «اگر بایدن قصد دارد به توافق هسته‌ای بازگردد این مهم است که برداشته شدن تحریم‌ها علیه ایران در مقابل آزادی تمامی زندانیان آمریکایی در ایران باشد.» (خبرگزاری فارس. 13 بهمن. عنوان خبر: «آبرامز: تمام تلاشم جلوگیری از تلافی ایران بود»)

وزیر خارجه آمریکا نیز روز 13 بهمن گفت: اگر تهران به برجام بازگردد آمریکا هم آماده بازگشت به توافق خواهد بود. اما تاکید کرد: صرف نظر از برگشت به برجام و مذاکرات هسته ای از ایران می‌خواهیم آمریکایی‌های بازداشت ‌شده در این کشور را آزاد کند.(منبع ایسنا. 13 بهمن. عنوان خبر« ایران به برجام برگردد ما هم آماده بازگشت هستیم»

[xii]  رهبر انقلاب در سخنرانی تلویزیونی ۱۹ دی گفتند:

«ما هیچ اصراری نداریم، هیچ عجله‌ای نداریم که آمریکا به برجام برگردد؛ اصلاً مسئله‌‌ی ما این نیست که آمریکا به برجام برگردد یا برنگردد. آنچه مطالبه‌ی منطقی ما و مطالبه‌ی عقلانی ما است، رفع تحریمها است؛ این حقّ غصب‌شده‌ی ملّت ایران است».

اوقات شرعی