قرآن در آیۀ 179 سورۀ مبارکۀ اعراف می‌فرماید: «وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ کَثِیراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ» «ما بسیاری از جن و انس را برای دوزخ آفریدیم» می‌دانیم خدا رحمت مطلق است، اما این چه تعبیری است؟ بسیاری از انسان‌ها به راهی می‌روند که جز دوزخ نیست. بنابراین مشیت الهی آن است که آنان جهنمی شوند. چرا؟ «لَهُمْ قُلُوبٌ لا یَفْقَهُونَ بِها» آنان قلب دارند، اما با آن نمی‌فهمند، «وَ لَهُمْ أَعْیُنٌ لا یُبْصِرُونَ بِها» و چشم دارند، اما با آن حقایق را نمی‌بینند «وَ لَهُمْ آذانٌ لا یَسْمَعُونَ» و آنان گوش دارند، و با آن نمی‌شنوند. یعنی کلیه مجاری ادراکی خود را به روی حقایق و واقعیات عالم هستی بسته‌اند: «بِها أُولئِکَ کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ» آنان چون چهارپایان بلکه گمراه‌تر هستند. چگونه است که یک حیوان قلب و چشم و گوش دارد، اما فهم و دیدن و شنیدن حق و سخن امکان ندارد؟ آنان نیز چون حیوانات بدتر از حیوانات هستند. بعد نتیجه می‌گیرد، فرق آنان با حیوانات در این است که «أُولئِکَ هُمُ الْغافِلُونَ» آنان غافل هستند. خداوند در این آیه غفلت را معنی کرده است: زندگی حیوانی بلکه پست‌تر از حیوانی که فقط دنبال خورد و خوراک و استفاده‌ها از طبیعت و دنیاست و هیچ توجه‌ای به خدا و خودش و سعادت و شقاوت خودش ندارد. بنابراین غفلت خیلی خطرناک است.
اما از کجا بفهمیم غافل هستیم؟ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرمایند:
«أَمَّا عَلَامَهُ الْغَافِلِ فَأَرْبَعَهٌ الْعَمَى وَ السَّهْوُ وَ اللَّهْوُ وَ النِّسْیَان» [تحف العقول: 22]
نشانۀ غفلت چهار چیز است:
اول: کوری باطنی، حقایق را نمی‌بیند و فقط به ظاهر زندگی دنیایی توجه دارد، بنابراین از حوادث دنیا پند نمی‌گیرد.
دوم سهو یعنی بی‌اعتنایی، و دل در گرو دنیا و نفسانیت‌ها داشتن و چون دیوانگان زندگی‌کردن و خلاصه نادانی نسبت به دنیا و آخرت حقیقت آن دو.
سوم لهو، بازی‌گری، کاری که بسیاری از ما انسان‌ها در دنیا انجام می‌دهیم، و نقشه می‌کشیم که چگونه بیشتر از دنیا بهره ببریم، حتی دنبال این هستیم که چگونه سر دیگران را کلاه بگذاریم. الان سیاست را بازی‌گری و سیاست‌بازی می‌دانند، این حقیقت دنیای مدرن است. برای این‌که به ثروتی برسند، چه کلاه‌هایی برمی‌دارمد و چه زدوبست‌هایی می‌کنند.
و چهارم نسیان و فراموشی؛ فراموشی خدا و قیامت و این مسأله ساده که او خواهد مرد و باید پاسخ خدا را بدهد، فراموش می‌کند. طبیعاً اوقات عمر شریف را به بیهودگی و بازی‌گری و بطالت و غفلت می‌گذراند و هم خودش فاسد و مفسد است و هم با فاسدان و مفسدان هم‌نشین می‌شود.
این‌ها صفات غافلان است. اما بدترین آنان به زبان پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم کسی است که از این‌که دنیا دگرگون می‌شود و هر روز به حالی است، پند نگیرد: «أَغْفَلُ النَّاسِ مَنْ لَمْ یَتَّعِظْ بِتَغَیُّرِ الدُّنْیَا مِنْ حَالٍ إِلَى حَال» [الفقیه: 4/395] یک روز دنیا به نفع ماست و یک روز به زیان ما؛ یک روز خوشیم و یک روز ناخوش، یک روز سالم و یک روز بیمار، یک روز باهم هستیم و روز دیگر روز جدایی و دیگر دگرگونی‌های دنیا که حد و حصر هم ندارد. هیچ روزی مثل دیروز نیست.
گفتیم اما ماه شعبان ماه غفلت‌زدایی و بیداری است. اذکار توحیدی «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَ لا نَعْبُدُ إِلَّا إِیَّاهُ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُون» [الاقبال: 3/294]، استغفار، صلوات شعبانیه که در زوال ـ اول ظهر ـ خوانده می‌شود و بالاخره مناجات شعبانیه که هم راه را نشان می‌دهد و هم هدف را بهترین راه‌های ما برای انس با خدای سبحان و دوری از غفلت و فراموشی خداست. فرصت را از دست ندهیم